بیماری بورس عفونی (گامبورو) و راه های کنترل موثر آن | بیماری گامبورو

Swedish Online Casinos Master Best Online Slot Games
2021/01/23
شرط بندی فوتبال لیگ ترکیه
2021/01/26

بیماری بورس عفونی (گامبورو) و راه های کنترل موثر آن | بیماری گامبورو

بخش علمی _ تحقیقاتی شرکت لعل حیات وسام

دکتر فخرالدین عابد*، دکتر تیمور لطیفی، مهندس ضیاالدین عابد، خانم دکتر محمدپور و خانم مهندس جهاندار

 

خلاصه مقاله بیماری گامبورو

بیماری ویروسی بورس عفونی (گامبورو) می تواند به صورت تحت کلینیکال (در سن کمتر از سه هفتگی)، تنها با تحلیل بورس فابرسیوس و در نتیجه سرکوب سیستم ایمنی، از طریق شکست برنامه های واکسیناسیون و بروز بیماری های مختلف ویروسی و باکتریایی زیان های اقتصادی سنگینی را در گله های طیور ایجاد نماید.

در صورت بروز این بیماری به صورت حاد، تلفات بالا و نیز کاهش شدید عملکرد گله را در پی دارد. هر چند همانند بیماری های ویروسی دیگر، حفظ امنیت زیستی بالاترین اهمیت را در کنترل آن داراست، اما به دلیل مقاوم بودن این ویروس و همچنین قدرت سرایت آن از طرق مختلف، بایستی اجرای استراتژی های موثری را برای کنترل آن برنامه ریزی نمود.

با توجه به تاثیر میزان تیتر مادری و یکنواختی آن در جوجه ها، در این بیماری برای تعیین زمان مناسب واکسیناسیون و نیز تعیین نوع واکسن، هیچ توصیه از پیش تعیین شده ای برای آن وجود ندارد. این ویروس در دهه های اخیر جهش هایی داشته است که میزان حدت و بیماری زایی آن را افزایش داده و مقابله با روش ها و واکسن های مرسوم ممکن است راندمان پاسخ گذشته را ایجاد ننمایند.

ارتباط این بیماری با وقوع بیماری هایی همچون گانگاریای پوستی، کلی باسیلوزیس، هپاتیت همراه با گنجیدگی کبد (IBH) ، کم خونی جوجه CAV، همچنین وقوع نیوکاسل و برونشیت و …. نشان دهنده درجه اهمیت شناخت عمیق تر این بیماری و راه های کنترل آن در فارم های جوجه گوشتی می باشد.

عدم همکاری و ارتباط موثر بین مجموعه های مرغ مادر، جوجه کشی و فارم های گوشتی برای ایجاد حفاظت مناسب جوجه ها در برابر ویروس بورس عفونی باعث پیچیده تر شدن حل این معادله می گردد.

مقـدمـه: 

بیماری بورس عفونی ([۱] IVD) (گامبورو) یک بیماری ویروسی حاد و بسیار مسری است که موجب تلفات بالا در طیور و همچنین سرکوب سیستم ایمنی می شود که زمینه ساز بروز سایر بیماری های فرصت طلب می گردد که در سراسر جهان زیان های اقتصادی زیادی ایجاد می کند [۱]. هر چند بررسی میزان زیان اقتصادی در این بیماری، به دلیل ماهیت پیچیده مکانیسم آن مشکل است، اما برآورد شده که معادل سالانه قیمت حدود ۳/۹ میلیون کیلوگرم گوشت جوجه های گوشتی زیان این بیماری است [۱]. به دلیل جداسازی این ویروس برای نخستین بار از گامبورو[۲]، دلوار، در ایالات متحده امریکا، این بیماری با نام گامبورو نیز خوانده می شود. عامل ایجاد این بیماری، ویروس های تک پوسته[۳]، بدون کپسول[۴] (پوشش) هستند که ژنوم دو بخشی ازRNA دو رشته ای دارند [۲]. ویروس بیماری بورس عفونی، دو نوع سروتیپ شناخته شده دارد یعنی سروتیپ ۱ و۲ که هر دو توانایی آلوده نمودن مرغ، بوقلمون، اردک و شتر مرغ را دارند، اما سروتیپ ۱ در مرغ بیماری ایجاد می کند [۱].

ظهور مجدد بیماری بورس عفونی، به عنوان گونه های آنتی ژنیک و سویه هایی با حدت بسیار بالا، دلیل تلفات قابل توجه در جوجه های گوشتی است. ویروس در فارم های صنعتی (فیلد) دائما در حال تغییر آنتی ژنیک و بالاتر رفتن حدت بوده و تکامل می یابد. پروتئین اصلی کپسید محافظ ویروس VP2 است که خصوصیات آنتی ژنیک را حمل می کند و سیستم ایمنی میزبان را قادر به تولید آنتی بادی می نماید. سروتیپ۱ بر اساس ایجاد ضایعات و میزان تلفات در مرغ به انواع ضعیف شده، با حدت کلاسیک، آنتی ژنیک واریانت و با حدت خیلی بالا طبقه بندی می شوند [۱]. در حال حاضر، این بیماری واکسن زنده ضعیف شده یا غیرفعال شده ویروس بیماری بورس عفونی کنترل می شود اما نگرانی های متعددی در این زمینه وجود دارد. زیرا واکسن های زنده امکان تغییر به نوع بیماری زا را دارند (به حدت بالا بر می گردند) و از طرفی واکسن های معمول (غیرفعال) یک محافظت کامل ایجاد نمی نمایند [۱]. بنابراین شناخت مقاومت خاص این ویروس در برابر ضدعفونی کننده ها، محدودیت های موجود در تاثیر واکسن ها و نحوه تأثیر این ویروس در سرکوب ایمنی و زمینه سازی برای بروز سایر بیماری های فرصت طلب، می تواند به کارشناسان امر کمک نماید که استراتژی های مناسب تری را برای کنترل این بیماری در پیش بگیرند.

بیماری زایی ویروس بیماری بورس عفونی:

نخستین بار بیماری بورس عفونی درسال۱۹۵۷ تشخیص داده شد. نخست این عارضه تحت عنوان نفروز پرنده[۵] که ایجاد جراحاتی در  توبولار کلیوی درجوجه های گوشتی می کرد، معرفی شده بود. علائم بیماری غالبا شامل: لرزیدن، پرهای ژولیده، اسهال آبکی، بی اشتهایی، افسردگی، دمر افتادن و در نهایت مرگ می باشد [۲]. بعلاوه هموراژی درعضله ران و پا و افزایش مخاط روده، جراحت کبدی، آسیب کلیوی و رگه های خونی بورس فابرسیوس نیز می تواند مشاهده شود. بر اساس مطالعات اولیه عامل این بیماری، یک سویه بیماری زای کلیوی مشابه عفونت برونشیت کلیوی می باشد. اما مطالعات بعدی نشان داد که پرنده های ایمن شده با واکسن بیماری بورس عفونی، هنوز با عوامل بیماری زای بورس عفونی آلوده می شوند وتغییراتی دربورس ایجاد می کنند. درپی جداسازی عوامل بیماری زای گامبورو ازجنین جوجه ها، پیشنهاد شدکه نام این بیماری ((بورس عفونی)) شود. اثرات سرکوب ایمنی ویروس گامبورو،  اولین نشانه آن بود که شناخته شد. تا قبل از سال۱۹۸۴، کنترل گسترش هرنوع کلینیکال و تحت کلینیکال این بیماری به طور رضایت بخشی با برنامه های واکسناسیون انجام می گرفت، اما درسال ۱۹۸۵ یک افزایش ناگهانی تلفات و شکست واکسناسیون در جزیره دلمروا بر روی جوجه های گوشتی گزارش شد.

این ویروس های جدید توانایی گذر از سد ایمنی (آنتی بادی موجود در بدن) در مقایسه با سویه های معمول ویروس را داشتند. آزمایشات در محیط بدن پرنده، درگیری های متقابل نشان را داد که برخلاف سویه های معمول و استاندارد ویروس بیماری بورس عفونی، سویه های فیلد موجب تحلیل سریع بورس و یک التهاب حداقلی در سویه های مرغ لگهورن می شوند. بررسی ها پیشنهاد نمودند که یک تغییر آنتی ژنیک (جهش) در سروتیپ۱  فارمی اتفاق افتاده است. ویروس جداسازی شده از فارم، خصوصیات آنتی ژنتیکی متنوعی از سروتیپ ۱ این ویروس ها داشتند. درحالیکه سروتیپ های قبلی بنام سروتیپ های کلاسیک ویروس های بیماری بورس عفونی نامیده می شوند، در حالی که ویروسی که با شروع حاد بیماری و مرگ ومیر بالا مشخص می شود، بیماری بورس عفونی با شدت خیلی بالا[۶]  نام دارد. اگرچه این سروتیپ های نوع ۱ جدید، افزایش ((شدت بیماری زایی[۷]))  داشته و توانایی شکست سطوح ایمنی مادری را داشتند، اما به طور آنتی ژنیکی مشابه سویه های کلاسیک ویروس بورس عفونی بودند [۲].

بیماری بورس عفونی در جوجه های کمتر از سه هفته موجب سرکوب ایمنی و افزایش حساسیت به بیماری و فقدان پاسخ ایمنی خونی (تیتر محافظت کننده) به واکسیناسیون ها می شود. مرغ ها برای بیماری بورس عفونی مستعدتر هستند ولی سایر گونه ها مانند بوقلمون و اردک در شرایط طبیعی حداقل حساسیت را به آن دارند [۲].

این بیماری در ۳ تا ۶ هفتگی جوجه های جوان را مورد حمله قرار می دهد در حالیکه نوع تحت بالینی در پرندگان مسن ایجاد عفونت می نماید. انواع تخم گذار به نوع با حدت بالا، حساس هستند و میزان تلفات در نژادهای سنگین بیشتر است [۱]. بافت هدف در این بیماری، بورس فابرسیوس است که در آن اکثر لنفوسیت های B در جوجه های جوان، در مرحله تقسیم فعال قرار دارند. راه دهان و استنشاق، مهمترین راه ورود ویروس است. ۴ تا ۵ ساعت پس از ورود ویروس از بدن که از طریق خوردن ویروس اتفاق می افتد، ویروس در ماکروفاژها و سلول های لنفوئیدی دوازدهه و ژژنوم و سکوم حاضر می شود و ۱۱ ساعت بعد از ورود از طریق گردش خون پورتال، وارد جریان خون می شود که ویروس در بافت های دیگر مانند کلیه ها و عضلات گسترش و علائم بالینی و در نهایت مرگ اتفاق می افتد. لنفوسیت های B نابالغ در بورس، محل اصلی تکثیر ویروس گامبورو هستند. به دنبال عفونت بورس فابرسیوس، تخریب و نکروزه شدن فولیکول های لنفوسیت های B مخصوصا سلول های ایمونوگلوبولین M رخ می دهد [۱].

اندم های دیگر مانند طحال و در مخاط محل اتصال پیش معده به سنگ دان خونریزی های نقطه ای و خونریزی های انتشار یافته در عضلات ران و سینه نشان می دهند. در نوع با حدت خیلی بالای این بیماری، ضایعات در تانسیل های سکومی ، تیموس، طحال ، مغز استخوان و غدد هاردرین در جوجه های یکروزه اتفاق می افتد. ازدیاد جمعیت سلول های B در بورس فابرسیوس در پرندگان بهبود یافته از این عفونت اتفاق می افتد اما همچنان فولیکول های بورس کوچک و ضعیف و فاقد یک مدولا و قشر مشخص در آنها هستند [۱]. حدود ۶۴ تا ۷۲ ساعت بعد از ابتلا به عفونت، علائم کلینیکی و مرگ مشاهده می شود. ویروس های بیماری بورس عفونی  مستعد جهش بوده و مقاومت بالایی به حرارت و مواد شیمیایی دارند و می توانند در مدفوع، بستر، خوراک و آب آلوده بیشتر از ۴ ماه زنده بمانند. شواهد مبتنی بر انتقال بیماری بورس عفونی از طریق جنینی یا اسپرم (انتقال عمودی) وجود ندارد ندارد.

دوره کمون این ویروس ۲ تا ۳ روز است و می تواند پس از ۲۴ ساعت پس از عفونت از طریق بستر منتقل شود[۸] و تا دو هفته دوره بیماری طول بکشد. این بیماری به شدت مسری است و می تواند از طریق تولیدات طیوری مانند مدفوع، آب و بستر و نیز تجهیزات،کیسه دان، ماشین ها و انسان ها و با اهمیت کمتری از طریق ذرات هوا و غبار منتقل و گسترش یابد. انتقال بیماری بورس عفونی بین پرندگان وحشی و پرورشی به احتمال زیاد به دلیل دور انداختن مرغ های تلف شده، خوردن آب آلوده یا تنفس ذرات معلق هوای آلوده محتمل می باشد. به دلیل مقاومت ذاتی این ویروس، به راحتی از طریق مکانیکی با کارگران تجهیزات و وسایل نقلیه منتقل می شوند. عفونت پرنده های وحشی با بیماری بورس عفونی سروتیپ۱ کلاسیک به صورت تحت کلینکال است.

تحقیقات اخیر نشان داده اند که پرنده های وحشی یک نقش مهم در همه گیری شناسی این بیماری به عنوان مخزن ویروس دارند. سروتیپ ۱ کلاسیک بیماری بورس عفونی در همه جهان بومی است، اما سویه های خیلی حاد بیماری بورس عفونی  در قسمت های آسیای جنوبی، اندونزی ،آمریکای جنوبی،خاورمیانه و آفریقا بومی می باشد. گزارشات نشان داده اند که سروتیپ نوع۲ بیماری بورس عفونی رواج بیشتری درپرنده های وحشی دارند و بوقلمون ها به عنوان میزبان طبیعی آنها هستند. بطور کلی میزبان طبیعی ویروس بیماری بورس عفونی طیور اهلی شامل مرغ ها و بوقلمون ها هستند و سایر پرنده های وحشی مانند اردک ها، بلدرچین، قرقاول بطور طبیعی با سروتیپ ۱ بیماری بورس عفونی درگیر می شوند. مستنداتی برای عفونت این ویروس ها در سایر حیوانات مانند انسان وجود ندارد [۲].

انواع مختلف سویه های ویروس بیماری بورس عفونی در طیور:

دو نوع سروتیپ از ویروس بیماری بورس عفونی که درجوجه های جوان تر از ۱۰ هفته علائم کلینیکی بیماری ایجاد می کنند، شناخته شده است. مرغ های مسن تر علایمی نشان نمی دهند. آنتی بادی ها گاهی در انواع دیگر پرنده ها یافت می شوند اما علائمی از عفونت یافت نمی شود. آنتی بادی های سروتیپ۲ در بوقلمون ها بسیار گسترده می باشند و گاهی درمرغ و اردک هم یافت می شود [۲]. هیچ گزارشی از بیماری کلینیکی به وسیله سروتیپ نوع ۲ ویروس وجود ندارد. کنترل بیماری بورس عفونی از تشخیص انواع سویه های بیماری بورس عفونی پیچیده تر است. ویروس های مختلف (واریانت های مختلف ویروس ) موجب صدماتی در بورس فابرسیوس مرغ ها می شود حتی وقتی که تیتر بالا و یکنواختی از آنتی بادی حضور داشته باشد. سویه های واریانت که علائم کلینیکی بیماری را ایجاد می نمایند می توانند سیستم ایمنی را نیز سرکوب نمایند.

بورس فابرسیوس درمرغ های تحت تأثیر ویروس بیماری بورس عفونی، تحت آتروفی سریع ( تخلیه لنفوسیت ها) بدون تغییرات التهابی قرار می گیرد. این واریانت ها از سروتیپ های مختلف نیستند اما خصوصیات آنتی ژنیک متفاوت آنها موجب سرکوب ایمنی می شود. ویروس بیماری بورس عفونی یک مشکل جدی در زنجیره های تولید است و علی رغم تلاش های مداوم برای کاهش احتمال آلودگی از طریق بهبود عملیات ایمنی زیستی، حفظ سطح کافی و یکنواخت تیتر مادری و برنامه های موثر واکسیناسیون در جوجه های گوشتی، همچنان موجب زیان های اقتصادی قابل توجهی می گردد. بنابراین این موارد بایستی در واکسیناسیون گله های مادر با واکسن غیرفعال سویه های استاندارد و سویه های واریانت بیماری بورس عفونی  درنظرگرفته شود [۲].

مکانیسم بیماری زایی بیماری بورس عفونی:

برای درک چگونگی اثرات مضر ویروس بیماری بورس عفونی بر روی سیستم ایمنی مرغ، باید نحوه رشد و توسعه اولیه سیستم ایمنی مرغ درک شده باشد. طی رشد جنینی و تا۱۰ هفته نخست پرورش، سلول های سیستم ایمنی (لنفوسیت ها) به بورس فابرسیوس منتقل می شوند تا به سلول های تولید کننده آنتی بادی تبدیل شوند. اگر بیماری بورس عفونی به بورس جوجه های جوان آسیب وارد نماید، بورس توانایی تولید لمفوسیت های کافی را نخواهد داشت.بنابراین جوجه ها سیستم ایمنی ضعیف تری خواهند داشت. هرچه صدمه به بورس مرغ زودتر اتفاق بیفتد، لنفوسیت های کمتری با توانایی تولید آنتی بادی وجود خواهد داشت بنابراین هر برنامه کنترلی برای بیماری بورس عفونی بایستی در اسرع وقت انجام شود. بصورت عملی اگر بورس فابرسیوس بتواند در برابر بیماری ها حداقل تا ۳ هفتگی تعداد موثر لنفوسیت کافی را تولید خسارت ناشی از بیماری بورس عفونی برای اثرات سرکوب ایمنی به حداقل خواهد رسید [۲].

ویروس بیماری بورس عفونی دوره انکوباسیون کوتاه ۲ تا ۳ روزه دارد و عفونت به طورکلی ۵ تا ۷ روز طول می کشد. یکی از اولین علائم ظاهری بیماری بورس عفونی، تمایل پرنده به نوک زدن به مقعد است. علائم حاد کلنیکی به صورت بی حالی، لرزیدن،اسهال سفید و آبکی، بی اشتهایی، دمر افتادن، پرهای ژولیده، پرهای کثیف شده مقعد با خاک و هموراژی درعضله سینه و ران می باشد. درموارد شدیدتر پرنده آب بدن را از دست می دهد[۹] و در مراحل انتهایی دمای بدن غیرطبیعی شده و مرگ ناشی از آن اتفاق می افتد [۲]. مرغ های بین ۳ تا ۶ هفته بیشترین حساسیت به علائم بیماری بورس عفونی که اختلال در رشد، سرکوب ایمنی و تلفات علائم کلنیکی اصلی بیماری بورس عفونی سروتیپ ۱ کلاسیک را نشان می دهند. سویه های واریانت ویروس بیماری بورس عفونی علائم کلنیکی بارزی ندارند اما موجب سرکوب ایمنی و ایجاد تلفات به دلیل وقوع عفونت های ثانویه فرصت طلب می شوند.

درمقابل، سویه هایی باشدت خیلی بالا موجب تلفات ۵۰ تا۶۰% در مرغ های تخمگذار، ۲۵ تا ۳۰ % جوجه های گوشتی و۹۰ تا ۱۰۰ درصد در لگهورن های حساس می شود [۲]. مرغ های حساس جوان تر از ۳ هفته ممکن است علائم کلنیکی نشان ندهند اما عفونت تحت کلینیکی داشته باشند. این امر موجب کاهش پاسخ ایمنی خونی به دلیل تخلیه شدن بورس از لنفوسیت ها باشد و یک سرکوب سیستم ایمنی طولانی را ایجاد نماید. مهم ترین ضرر اقتصادی را عفونت های تحت کلینیکی این ویروس ایجاد می نمایند. این شکل از ویروس موجب حساسیت بالای مرغ به بیماری هایی مانندگانگاریای پوستی[۱۰]، کمخونی ویروسی[۱۱] (CAV)، هپاتیت با گنجیدگی کبد[۱۲] (IBH)، بیماری های تنفسی و عفونت های باکتریایی می شود. بیماری بورس عفونی در یکی از دو دوره سنی اتفاق می افتد، فرم تحت کلینیکی در سن کمتر از سه هفته اتفاق می افتد و علائم کلینیکی ندارد اما فرم غالب و شدید سرکوب ایمنی دارد.

اینکه چرا جوجه های جوان علائمی نشان نمی دهند هنوز شناخته شده نیست. البته سرکوب سیستم ایمنی به دلیل صدمه به بورس می باشد. اغلب در عفونت فارمی، فرم تحت کلینیکی مطرح است و اهمیت اقتصادی بیشتری نیز دارد. جوجه های رشد کرده در فارم های آلوده با بیماری بورس عفونی  دارای وزن و ضریب نامطلوب، تلفات بالا، واکنش های بیش از حد به واکسن های تنفسی می باشند. فرم کلینیکال بیماری بورس عفونی درجوجه هایی با سن ۳ تا ۶ هفته اتفاق می افتد. فرم کلینیکال دارای علائم برگشتگی ناگهانی[۱۳] و افزایش نرخ تلفات می باشد. علائم شامل دهیدراته شدن، لرزش، پرهای ژولیده، نوک زدن به مقعد و افسردگی می باشد [۱, ۲].

پیشنهاد مطالعه: چگونه در تغذیه نوین طیور، از مفاهیم الگوی ایده آل اسیدهای آمینه می توان استفاده بهینه نمود؟

علائم پاتولوژی:

ضایعات کلی مشاهده شده درپرنده ها مبتلا به عفونت بیماری بورس عفونی که رایج تر هستند شامل دهیدراته شدن و خونریزی عضلات سینه و ران، تیرگی و تغییر رنگ عضله سینه و گاهی خونریزی عضله ران و پا و سینه، افزایش مخاط در روده و تغییرات کلیوی می باشند [۲]. ظاهر کلی کلیه ها ممکن است در پرنده های عفونی نرمال باشد. درپرنده های مرده یا در مراحل پیشرفته عفونت، کلیه ها متورم و رنگ پریده می شوند و تجمع اوراتی در توبول ها و مجاری ادراری آنها مشاهده می شود. بورس فابرسیوس به عنوان یک اندام مهم لنفوئیدی، تحت تأثیر این عفونت قرار می گیرد. عفونت هایی با سویه های کلاسیک بیماری بورس عفونی موجب التهاب و هایپرتروفی بورس در۳ روز پس از عفونت می شوند.

در روز ۴ اندازه بورس به دلیل ورم و ادم، نسبت به سایز طبیعی دو برابر می شود. در روز ۵ عفونت، بورس به وزن طبیعی می رسد اما آتروفی تداوم دارد و در روز ۸ عفونت وزن بورس ۳۰ درصد اندازه معمول و یا کمتر خواهد شد. درمقابل سویه های واریانت بیماری بورس عفونی  بطور معمول یک آتروفی سریع، ادم مخاطی و یک استحکام غیرطبیعی را بدون التهاب در بورس ایجاد می کنند. تنها یک واریانت جداسازی شده،گزارش شده که می تواند در روز ۲ یا ۳ بعد از عفونت موجب التهاب در بورس شود، یک ژل مایل به زرد سطح سروزی بورس را می پوشاند و ناهمواری های طولی قابل مشاهده ایجاد می کند. درطی یا پس از آتروفی، رنگ سفید نرمال بورس به کرم و برخی اوقات به رنگ طوسی متمایل می شود. کانون های نکروتیک[۱۴] و خونریزی های کوچک نقطه ای یا اکویموتیکی[۱۵] روی سطح مخاط بورس ممکن است مشاهده شود. تورم متوسط یا شدید طحال با کانون های خاکستری پخش شده روی سطح آن نیزگزارش شده است.گاهی اوقات خون ریزی های نقطه ای روی مخاط دو راهی سنگدان- پیش معده مشاهده می شود [۲].

درمقایسه با سویه های با شدت متوسط بیماری بورس عفونی، سویه های خیلی حاد، ایجاد صدمات مشابهی در بورس می نماید اما بیشتر موجب صدمه بیشتر به تانسیل های سکومی ،تیموس، طحال و مغز استخوان می شوند [۲].

تشخیص تفریقی بیماری بورس عفونی  با بیماری های با علائم مشابه:

  • کوکسیدیوز حاد: برگشتگی ناگهانی ،ژولیگی پرها، دفع خون (اما بورس صدمه نمی بیند).
  • بیماریهای کلیوی: به دلیل محرومیت آب و مسمومیت با مواد نفروتوکسیک (بورس صدمه نمی بیند).
  • سندروم هموراژی: سولفاتوکیستی موجب خونریزی در عضلات و مخاط می شود (بورس صدمه نمی بیند).
  • بیماری مارک: آتروفی بورس ایجاد می شود و صدمه به بورس وجود دارد (تشخیص سخت است).
  • عفونت های آدنوویروسی: آتروفی بورس وجود دارد اما صدمات کبدی و پانکراسی شدیدتر است.

جلوگیری وکنترل بیماری بورس عفونی

بعد از وقوع بیماری، مواد ضدعفونی کننده خیلی موثر نیستند و ویروس می تواند برای مدت های طولانی در سالن یا آب زنده بماند [۲]. یک برنامه موفق در جلوگیری و کنترل بیماری بورس عفونی  بایستی شامل واکسیناسیون موثر در مرغ مادر،یک برنامه موثر ایمنی زیستی و یک برنامه موثر واکسیناسیون جوجه های گوشتی به صورت موازی باشد.

ایمن سازی مرغ های مادر به عنوان یک قسمت مهم از کنترل بیماری بورس عفونی می باشد [۲]. آنتی بادی های تولید شده به وسیله مرغ های مادر از طریق تخم مرغ به جوجه ها می رسد. این آنتی بادی های مادری اگر درسطح کافی باشند، جوجه ها را در دو هفته نخست در برابر بیماری بورس عفونی تحت کلینیکال محافظت می نمایند [۱]. با توجه به متابولیسم و رشد، تیتر آنتی بادی در جوجه های مختلف با نرخ های متفاوتی در حدود هر چند روز، نصف می شود. به طور دقیق تر، در جوجه های گوشتی تقریبا هر ۳/۵ روز ، در مرغ مادر گوشتی هر ۴/۵ روز و در مرغ های تخمگذار هر ۵/۵ روز میزان تیتر نصف می شود.

یک برنامه جامع واکسیناسیون مرغ مادر ممکن است شامل یک واکسن زنده ویروس بیماری بورس عفونی در سن ۱۲ تا ۱۵ روزگی، واکسن زنده یا غیرفعال (هرکدام باشد) در ۸۵ روزگی و در سن ۱۲۰ روزگی غیرفعال، در سن ۳۸ تا۴۲ هفتگی در صورت پایین بودن سطح آنتی بادی تکرار واکسن غیرفعال استفاده شود. ارزیابی همیشگی آنتی بادی مادری بیماری بورس عفونی موجب استفاده مناسب برنامه واکسیناسیون و پاسخ مناسب در جوجه ها خواهد شد.کنترل موثر بیماری بورس عفونی در فارم های تجاری نیازمند تمیز کردن کامل و ضد عفونی کامل سالن ها در بین دوره های جوجه ریزی و همین طور محدودیت شدید ورود انسان ها،تجهیزات و وسایل نقلیه به فارم می باشد. ترکیبات فنلی و فرم آلدئیدی موثر ترین مواد در برابر این نوع آلودگی ها هستند [۲].

افزایش ایمنی زایی در گله های مادر هم دارای نقطه قوت و مزیت هم دارای نقطه ضعف است. نقطه قوت این است که در روزهای نخست محافظت بیشتری از پرنده در برابر ویروس فارم ایجاد می کند و نقطه منفی آن این است که واکسن های زنده را خنثی می نماید. آنتی بادی مادری برای ویروس بیماری بورس عفونی، ۱ تا ۳ هفته جوجه ها را محافظت می نماید. از طریق تقویت ایمنی در گله های مادر با ادوجوانت های روغنی واکسن ها، ایمنی غیرفعال در جوجه ها ممکن است ۴ تا ۵ هفته پابرجا باشد.

واکسیناسیون جوجه های گوشتی به عنوان قسمت سوم برنامه کنترلی IBD می باشد.

پیشنهاد مطالعه: شرکت تولیدی بازرگانی لعل حیات وسام

سه نوع واکسن براساس پاتوژنیستی وجود دارد:

– خفیف Mild

– متوسط Intermediate

– با حدت بالا Virulent  (اینترمدیت پلاس)

واکسن نوع اینترمدیت بیماری بورس عفونی به صورت رایج مورد استفاده قرار گرفته است. این واکسن ها می توانند سریع تر از واکسن های نوع خفیف، بدون صدمه قابل توجه به بورس، تحریک ایجاد نماید اما نوع با حدت بالا[۱۶] ممکن است ایجاد صدمه نماید. زمان واکسیناسیون گله گوشتی براساس سطح تیتر آنتی بادی گله مادری دارای اهمیت ویژه ای دارد. سطوح بالای تیتر آنتی بادی مادری موجب خنثی شدن ویروس واکسن می شود. بنابراین زمان مناسب اولین واکسن، زمانی است که سطوح تیتر آنتی بادی مادری پایین آمده باشد. اگر سطح تیتر آنتی بادی مادری درجوجه پایین باشد، واکسیناسیون در فارم های آلوده با ویروس فارمی با حدت بالا، ممکن است موثر نباشد.

در واکسیناسیون چند نکته حائز اهمیت است:

  • تعیین نوع واکسن
  • تعیین زمان مناسب واکسن

نکته بسیار مهم این است که هیچ توصیه معینی (بر اساس زمان و نوع واکسن) برای واکسیناسیون بر علیه بیماری بورس عفونی وجود ندارد.

چه واکسن هایی استفاده کنیم؟

  • واکسن زنده ضعیف شده: این دسته از واکسن ها به عنوان دفاع اولیه در مرغ های جوان حساس تجویز می شوند. واکسن های زنده تجاری به سه گروه تقسیم می شوند:
  1. سویه های اینترمدیت
  2. سویه های اینترمدیت پلاس
  3. سویه های هات[۱۷]
  • واکسن نوترکیب[۱۸] HVT: مفهوم واکسن نوترکیب، قرار دادن اپی توپ ایمنی ساز حیاتی (VP2) ویروس بورس عفونی در ویروس ناقل[۱۹] HVT است. در حالیکه ویروس ناقل تکثیر می شود،VP2 که آنتی ژن مورد نظر است نیز تکثیر می شود اما مشکل این است که هرپویروس بوقلمونی، تکثیری کند دارد و انتقال یک ژن اضافی، تکثیر آن را با تأخیر بیشتر مواجه می کند که در نتیجه همانند سازی بیش از ۱۴ روز زمان نیاز دارد.
  • واکسن مجتمع ایمنی[۲۰]: این استراتژی، آنتی بادی اختصاصی ویروس+ واکسن ویروس است. البته همین امر می تواند از دو روش انجام شود. نخست اختلاط یکسان آنها و دوم استفاده از آنتی بادی به صورت احاطه کننده ویروس موجود در واکسن. اهمیت اضافه کردن آنتی بادی این است که ویروس در برابر آنتی بادی های مادری محافظت می شود. آنتی بادی ها همچنین روند طبیعی تکثیر ویروس را تا چند روز به تاخیر می اندازند. برای مثال این استراتژی در واکسن ترانسمیون شرکت سوا[۲۱] مورد استفاده قرار می گیرد.

نکته مهم این است که سطح آنتی بادی مادری باید با سویه های واکسن مورد استفاده تعدیل و اصلاح شود.

واکسن های غیر فعال: اینها برای تقویت ایمنی گله های مادر مورد استفاده هستند (اما برای تخم گذار مصرف نمی شوند).

واکسن های زنده: هدف از استفاده این دسته از واکسن ها، ایجاد ایمنی فعال است. بر اساس توانایی شکستن ایمنی تیتر مادری، این دسته از واکسن ها به سه دسته تقسیم می شوند.

  • خفیف (سویه های واکسن به شدت ضعیف شده)
  • اینترمدیت (سویه های ضعیف شده) آنها می توانند از تیتر مادر ۶ (بر مبنای لگاریتم۲) عبور نمایند.
  • اینتر مدیت پلاس و هات[۲۲] (سویه های نه چندان ضعیف شده) آنها می توانند از تیتر مادر ۸ (بر مبنای لگاریتم۲) عبور نمایند.

تقریبا ۱۰ تا۱۲ روز بعد از واکسیناسیون، زمان لازم است تا سطح تیتر حداقل محافظت درجوجه ها ایجاد شود. طی این دورهLage time  ،جوجه ها مستعد بیماری بورس عفونی هستند. بعلاوه واکسن ویرولنت بیماری بورس عفونی قادر به شکستن تیترهای بالاتر مادری نسبت به واکسن های ملایم تر است.

چه زمان هایی از واکسن های تهاجمی تر استفاده می کنیم؟

  • احتمال مواجهه با یک سویه بیماریزای با حدت خیلی بالای فارمی که تلفات بالایی در بردارد.
  • واکسن سویه های ویروس با حدت بیماری زایی خیلی بالا، می توانند سطح بالاتری از آنتی بادی مادری را بشکنند. بنابراین از این دسته از واکسن ها قبل از استفاده از واکسن های اینترمدیت استفاده می شود.
  • برای آنکه بتوان با سویه های با حدت بیماریزایی بالا مقابله کرد و از طرفی هنوز ایمنی مادری بالاست، واکسن های تهاجمی تر مورد نیاز است.
  • هدف اصلی این روش، کاهش تلفات در برابر عفونت ویروسی با حدت خیلی بالاست، بنابراین پس از رسیدن به این هدف به مصرف واکسن های اینترمدیت برگردید.
  • استفاده از شاخص B/B: این شاخص حاصل نسبت وزن بورس به وزن زنده جوجه واکسینه شده به همان نسبت در جوجه های واکسینه نشده می باشد.

پیشنهاد مطالعه: ایمن سازهای تغذیه ای، یک استراتژی ویژه در صنعت پرورش طیور

زمان مناسب مصرف واکسن:

  • اگر واکسن گامبورو خیلی زود مصرف شود، آنتی بادی مادر مصرف می شود.
  • اگر دیر مصرف شود، حفاظت در برابر بیماری به تاخیر می افتد.
  • هیچ برنامه واکسیناسیون از پیش تعیین شده ای برای IBD وجود ندارد که به طور معمول توصیه شود.
  • برنامه بایستی بر اساس نوع طیور (گوشتی، تخم گذار یا مادر)، سطح آنتی بادی مادری، میزان یک نواختی تیتر آنتی بادی مادری و شرایط تنش های فارمی وابسته است.

مهم ترین منابع مورد استفاده:

  1. Dey, S., et al., Infectious bursal disease virus in chickens: prevalence, impact, and management strategies. Veterinary Medicine: Research and Reports, 2019. 10: p. 85.
  2. Kegne, T. and M. Chanie, Review on the incidence and pathology of infectious bursal disease. British Journal of Poultry Sciences, 2014. 3 (3): p. 68-77.
  3. Raji, A.A., Mohammed, B., Oladele, S.B., Saidu, L., Jibril, A.H. and Cazaban, C., 2017. Bursa body index as a visual indicator for the assessment of bursa of Fabricius. Journal of Veterinary Medicine and Animal Health, 9(2), pp.32-38.
  4. https://www.cva-africa.com/en/Products/Poultry/Management-of-IBD
  5. https://en.engormix.com/poultry-industry/articles/gumboro-disease-in-poultry-t34420.htm

[۱] Infectious Bursal Disease

[۲] Guembro , Delaware, in USA

[۳] single-shelled

[۴] non-enveloped

[۵] avian nephrosis

[۶] very virulent

[۷] Virulence

[۸] shed

[۹] dehydrate

[۱۰] gangrenous dermatitis

[۱۱] chicken anemia virus

[۱۲] inclusion body hepatitis

[۱۳] sudden onset

[۱۴] necrotic foci

[۱۵] petechial or ecchymotic hemorrhages

[۱۶] Virulent

[۱۷] hot

[۱۸] HVT Recombinant Vaccine

[۱۹] Herpesvirus of turkeys

[۲۰] Virus-Antibody Complex Vaccines

[۲۱] Cevac Transmune IBD

[۲۲] Intermediate plus/Hot

 

 

« برای دانلود فایل کامل این مقاله اینجا کلیک نمایید. »

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *