دکتر فخرالدین عابد (متخصص تغذیه دام و طیور)

(Dr. Abed (Animal Nutritionist

در سالن­ های پرورش طیور، خوراک هضم نشده در فضولات و یا اجزایی مانند ذرت در آن، در برخی اوقات مشاهده می­ شود که موجب نگرانی­ در تولید کنندگان می­ شود زیرا خوراک به عنوان اصلی­ ترین سرمایه جاری در بخش پرورش طیور، بایستی با بالاترین راندمان به تولید (گوشت یا تخم) تبدیل شود، در غیر این صورت سود اقتصادی واحد به شدت تحت تاثیر منفی قرار خواهد گرفت. خوراک مصرف شده توسط پرنده، هضم و سپس جذب می­ شود و در نهایت به صورت افزایش وزن یا تولید تخم قابلیت فروش می­ یابد. یکی از اختلالات متداول در طیور، کاهش توانایی پرنده درهضم و یا جذب خوراک است که سبب غنی شدن فضولات از مواد مغذی می­ شود. عارضه خوراک عبوری هضم نشده در فضولات، علاوه بر از دست دادن سرمایه به صورت مستقیم، به عنوان آغازگر بسیاری از مشکلاتی است که می­ تواند سلامت پرنده و حتی تولیدات آنها را به خطر بیاندازد.

مهم ترین عوامل بروز عارضه خوراک هضم نشده در فضولات طیور:

• عفونت­ ها و بیماری­ ها: بسیاری از عفونت­ ها و بیماری­ های تغذیه ­ای سبب ایجاد زخم ­های اولیه در روده می­ شوند و درنتیجه سبب کاهش کارایی فرآیند هضم و جذب می­ شوند.
• استرس ها: در استرس هایی مانند استرس گرمایی در شرایط استرس گرمایی، جوجه های گوشتی برای کاهش دمای بدن، آب بیشتری مصرف می­ کنند. درنتیجه مقادیر آب دفعی در فضولات افزایش می ­یابد. درپی این استرس محیطی (گرما) تغییرات فیزیکی در لایه پوششی روده شامل کاهش طول پرزها و کاهش مناطق سطحی (کاهش سطوح جذب مواد مغذی) قابل مشاهده است. بنابر این با کاهش سطوح جذبی، کارایی هضم مواد مغذی تحت تأثیر قرار می گیرد.
• مقدار نمک جیره: وقتی میزان نمک جیره افزایش یابد، پرنده برای دفع نمک، مجبور است آب بیشتری مصرف کند. درنتیجه رطوبت فضولات نیز افزایش می یابد، شاید به دلیل افزایش سرعت عبور مواد هضمی، راندمان هضم و جذب مواد کاهش یابد.
• کوکسیدیوز : ضایعات کوکسیدیوز درلایه پوششی روده، به ویژه درجوجه های جوان می تواند سبب بروز عارضه خوراک هضم نشده عبوری درمدفوع شود. معمولا گونه های ایمریایی مانند آیمریا آسرولینا و آیمریا ماگزیما با عارضه خوراک هضم نشده عبوری در ارتباط بیشتری هستند.
• عفونت­ها (ویروسی و باکتریایی): برخی ویروس ­ها با عارضه خوراک عبوری در جوجه های گوشتی در ارتباطند که مهم ترین آنها رئوویروس کالیسیویوس، آدنوویروس، پاراوو ویروس، کورونا ویروس، توگا ویروس و سایرین هستند. تورم روده باکتریایی اغلب به صورت ثانویه و بعد از عفونت­ های ویروسی یا کوکسیدیوزی اتفاق می­افتد.
• سموم قارچی: کپک­ ها در اقلام خوراکی (مانند ذرت یا سویا) عامل تولید کننده سموم قارچی هستند. انواع متنوعی از سموم قارچی (بیش از ۲۰۰ نوع مایکوتوکسین) درخوراک شناسایی شده است. از نمونه های رایج سموم قارچی در خوراک طیور، اکراتوکسین A سبب نازکی روده و کاهش استحکام آن می شود. آفلاتوکسین­ ها نیز سبب صدمات کبدی، انسداد مجاری صفراوی و کاهش سطح صفرا در قسمت های پایین نر روده می شوند. این امر سبب کاهش جذب چربی شده و علاوه بر کاهش قابلیت دسترسی به منابع انرژی، قابلیت استفاده از مواد محلول در چربی مانند رنگ دانه ها و برخی ویتامین­ ها نیز کاهش می­ یابد.
• تانن ­ها: سطوح بالای تانن ها در خوراک سبب اِدِم مری و معده، زخم و خون ریزی مجرای روده، نکروز و پوسته ­اندازی لایه های مخاطی، افزایش سطوح موسین و ضخامت دیواره چینه دان می شود این صدمات می ­تواند سبب عارضه خوراک عبوری شود. اسید تانیک در پوشش دانه­ های غلات به ویژه برخی واریته­ های سورگوم یافت می­ شود.
• آمین ­های بیوژنیک: سطوح پایین این ترکیبات در حیوانات، گیاهان و میکرو ارگانیسم ها وجود دارد. غلظت­ های بالاتر آنها در خوراک می­ تواند سمی باشد. آمین های بیوژنیک در فصول گرم مشکلات بیشتری ایجاد می کنند، زیرا در این زمان تجزیه باکتریایی اسیدهای آمینه آزاد، پروتئین های جیره ای و فرآورده­ های فرعی حیوانی افزایش می ­یابد. صدمات ناشی از سطوح سمی آمین های بیوژنیک شامل بزرگ شدن پیش معده، فرسایش سنگدان، پوسته انداختن اپیتلیوم روده، ضعف رشد و خراب شدن ضریب تبدیل خوراک، اختلال در پاسخ ایمنی و اسهال می ­شود.
• گیزروزین: گیزروزین سمی است که در فرآوری پودر ماهی تولید می شود. این سم سبب فرسایش و زخم در سنگدان می شود. برای جلوگیری از این نوع مسمومیت بایستی از پودر ماهی با کیفیت که به طور مناسبی فرآوری شده است، استفاده شود.
• چربی­ های فاسد: تغذیه جوجه های گوشتی با چربی ­های فاسد (به ویژه در مناطق گرم که چربی ­ها در شرایط نامناسبی نگهداری می­ شوند) می­ توانند دلیل رایج عارضه «خوراک عبوری» باشد. صدمات ناشی از مصرف چربی­ های فاسد، تورم پیش معده، فرسایش سنگدان و تورم روده است. این صدمات از طریق اکسید کردن چربی و ترکیبات محلول در چربی (انواع ویتامین های محلول در چربی و (H2O2) ، (پراکسیدهیدروژن O 2 رنگ دانه ها و…) جیره اتفاق می افتد. رادیکال سوپر اکسید (از جمله مولکول­ های فعال شده از این طریق هستند. این ترکیبات (-HO) و رادیکال هیدروکسیل سبب اختلال ایمنی، ضعف رشد، خراب شدن ضریب تبدیل، کاهش درجه رنگ پوست بدن و فرسایش سنگدان می شوند.
• کیفیت آب: در بسیاری از واحدهای پرورشی، اطمینان از کیفیت آب مورد توجه قرار نمی ­گیرد و کیفیت نامناسب آب سبب صدمه دیدن ساختار روده وعدم جذب مواد مغذی و در نتیجه ایجاد عارضه خوراک هضم نشده عبوری می­ شود. ضدعفونی آب برای کاهش آلودگی باکتریایی می تواند راهکار موثری باشد. درضمن استفاده از سیستم آبخوری بسته (مانند سیستم نیپل) نیز بسیار توصیه می­شود. در صورت استفاده از سیستم آبخوری زنگوله ­ای شکل، باید ضد عفونی و تمیز کردن آنها به صورت منظم در برنامه ­های روزانه قرار بگیرد.
• کیفیت بستر: اولین ماده­ ای که حتی قبل از آب و غذا،جوجه ها به آن دسترسی دارند، بستر است. بنابراین اطمینان از کیفیت مطلوب بستر، عاری بودن از مواد خارجی وتازه بودن آن اهمیت زیادی دارد. بلعیدن بستر آلوده می تواند سبب صدمه به لایه پوششی روده در جوجه های گوشتی جوان (درسنین اولیه خروج از تخم) شود که در نتیجه جذب مواد مغذی با اختلال مواجه می­ شود. دفع دان.

« برای دانلود فایل کامل این مقاله اینجا کلیک نمایید. »